دعاوی مربوط به داوری

داوری دعاوی

داوری دعاوی یک از شیوه های رسیدگی و حل و فصل غیر قضایی اختلافات در خصوص دعاوی موجود و احتمالی بین طرفین است که ارجاع به این شیوه از سوی طرفین دعوا، چه اینکه منازعه فی مابین در دادگاه مطرح شده یا نشده باشد و در هر مرحله از دادرسی باشد، مورد شناسایی قانون گذار واقع گردیده است.

در این راستا ماده 454 قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب تصریح میدارد : کلیه اشخاصی که اهلیت اقامه دعوا دارند میتوانند با تراضی یکدیگر، منازعه و اختلاف خود را خواه در دادگاه طرح شده یا نشده باشد و در صورت طرح در هر مرحله ای رسیدگی باشد ، به داوری یک یا چند نفر ارجاع دهند.

 

ارجاع به داوری

ارجاع به داوری میتواند در قالب درج شرط داوری در ضمن معامله یا به صورت موافقتنامه مستقل و جداگانه از قرارداد منشاء ،مورد توافق طرفین قرار گیرد. تا چنانچه اختلافی بین طرفین در آن موضوع، ظهور و بروز یابد، داور یا داوران منتخب طرفین در خصوص حل و فصل اختلافات ، رای خود را اعلام نمایند.

این اختیار به طرفین داده شده تا داوران خود را در زمان موافقتنامه داوری ، تعیین نمایند و یا اینکه متعاقب بروز اختلاف ،داور یا داوران خود را انتخاب کنند. حتی طرفین میتوانند انتخاب داور را به شخص ثالث یا دادگاه واگذار نمایند.

لذا در بحث ارجاع به داوری و توافق بر تعداد داوران و معرفی انها ، نحوه رسیدگی و ابلاغ رای داور و … اصل حاکمیت اراده طرفین جاری بوده و داور یا داوران در چهارچوب  توافقات طرفین به موضوع رسیدگی خواهند نمود.

شایان ذکر است وفق ماده 458 قانون مذکور ، در هر مورد که داور تعیین میگردد باید موضوع و مدت داوری و نیز مشخصات طرفین و داور یا داوران به طوری که رافع اشتباه باشد تعیین گردد. در صورتی که تعیین داور بعد از بروز اختلاف باشد ، موضوع اختلاف که به دواری ارجاع شده ،باید به طور روش مشخص و مراتب به داوران ابلاغ شود.

 

تعداد داوران در دعاوی مربوط به داوری

شایان ذکر است طرفین باید در خصوص تعداد داوران تصمیم گیری نمایند که آیا داور واحد باید به اختلاف آنها رسیدگی نماید یا هیات داوران ، به هر روی تعداد داوران منتخب باید فرد باشد.

در صورتی که بنا باشد هیات داوران به موضوع اختلافات رسیدگی نمایند و یا تعداد داوران معین نشده باشد و طرفی نیز در خصوص تعیین داور یا داوران توافق ننمایند، هر طرف میبایست یک داور اختصاصی تعیین نماید و یک داور نیز به صورت مرضی الطرفین و طبق توافق باید تعیین گردد.

به شرح پیش گفته طرفین میتوانند تعیین داور را به شخص ثالث و یا دادگاه محول نمایند. چنانچه طرفین به دادگاه معینی در خصوص تعیین داور تراضی و توافق نکرده باشند ،دادگاه صلاحیت دار برای تعیین داور ،دادگاهی خواهد بود که ،صلاحت رسیدگی به اصل دعوا را دارا میباشد.

ممکن است یکی از طرفین به اصل معامله یا قرارداد راجع به داوری اعم از شرط داوری مندرج در قرارداد یا موافقتنامه مستقل داوری، ایراد نماید. به عبارتی اصل قرارداد یا شرط داوری را قبول نداشته باشد ،در این صورت وفق ماده 461 قانون آیین دادرسی مدنی ، دادگاه بدوا به این اختلاف رسیدگی و اظهار نظر خواهد نمود.

 

محدودیت های قانونی ارجاع به داوری

اگرچه اصل حاکمیت اراده طرفین در باب ارجاع به داوری و سایر مسائل مربوط به آن مورد پذیرش قرار گرفته لیکن پاره ای از محدویت های قانونی در خصوص ارجاع به داوری نیز مقرر شده است.

از جمله اینکه وفق ماده 457 قانون فوق الاشعار : ارجاع دعاوی راجع به اموال عمومی و دولتی به داوری پس از تصویب هیات وزیران و اطلاع مجلس شورای اسلامی صورت میگیرد. در مواردی که طرف دعوا خارجی و یا موضوع از موضوعاتی باشد که قانون آن را مهم تشخیص داده ،تصویب مجلس شورای اسلامی نیز ضروری است.

 

ممنوعیت قانونی در ارجاع به داوری

به حکم ماده 478 قانون آیین دادرسی مدنی ، ممنوعیت قانونی در ارجاع به داوری در صورتی است که موضوع مربوط به وقوع جرمی باشد یا دعوا مربوط به اصل ازدواج یا فسخ آن ،طلاق یا نسب یا ورشکستگی باشد.

در این موارد داوران حق رسیدگی و اظهار نظر در این خصوص نداشته و دادگاه صالحه میبایست پیرامون این موارد رسیدگی کند. اگر رای داوران منوط به رسیدگی به این موارد باشد ، بدوا دادگاه در خصوص این موارد تصمیم گرفته و متعاقبا داوران وارد رسیدگی خواهند شد.

 

محدودیت انتخاب اشخاص داور در دعاوی داوری

محدودیت انتخاب اشخاص معین به عنوان داور ،شامل دو دسته از اشخاص است:

یک دسته از اشخاص هستند که حتی با تراضی طرفین نیز نمتوان آنها را به عنوان داور انتخاب نمود مانند اشخاصی که فاقد اهلیت قانونی هستند و اشخاصی که به موجب حکم قطعی دادگاه و یا در اثر آن از داوری محروم گردیده اند.

دسته دوم اشخاصی میباشند که صرافا با تراضی طرفین میتوانند به عنوان داور تعین گردند که شامل هشت دسته میباشد:

    کسانی که سن آنها کمتر از 25 سال تمام باشد.

    کسانی که در دعوا ذینفع باشند.

    کسانی که با یکی از اصحاب دعوا قرابت سببی یا نسبی تا درجه دوم از طبقه سوم داشته باشند.

    کسانی که قیم یا کفیل یا مباشر امور یکی از اصحاب دعوا باشند یا یکی از اصحاب دعوا مباشر امور آنان باشد.

    کسانی که خود یا همسرانشان وراث یکی از اصحاب دعوا باشند.

    کسانی که با یکی از اصحاب دعوا یا با اشخاصی که قرابت نسبی یا سببی تا درجه دوم از طبقه سوم با یکی از اصحاب دعوا دارند ، در گذشته و حال دادرسی کیری داشته باشند .

    کسانی که خود یا همسرانشان و یا یکی از اقربای  سببی یا نسبی تا درجه دوم از طبقه سوم او با یکی از اصحاب دعوا یا زوج یا زوجه و یا یکی از اقربای نسبی یا سببی تا درجه دوم از طبقه سوم او دادرسی مدنی دارند .

    کارمندان دولت در حوزه ماموریت آنان.

صرف نظر از مراتب فوق کلیه قضات و کارمندان اداری شاغل در محاکم قضایی نمیتوانند داوری نمایند، هر چند با تراضی طرفین باشد.

 

تاثیر شرط داوری یا موافقتنامه داوری بر رسیدگی دادگاه

چنانچه طرفین در خصوص داوری و رسیدگی به اختلافات خود از طریق داوری در قالب شرط داوری یا موافقتنامه مستقل داوری به توافق رسیده باشند ، محاکم قضایی صلاحیت خود در رسیدگی را از دست خواهند داد و لزوما بایستی به دعوا طرفین ،از طریق داوری رسیدگی و حکم داوران در این خصوص لازم الاتباع خواهد بود و صرفا طرفین میتوانند در صورتی که اعتراضی به رای داوران دارند از دادگاه صالح به رسیدگی به اصل دعوا تقاضای ابطال رای داور را خواستار گردند .

در چه مواردی داوری از بین میرود؟

در صورتی که یکی از طرفین داوری فوت نماید یا محجور گردد و یا اینکه طرفین توافق نمایند که داوری از بین برود ، در ان صورت داوری زوال یافته و رسیدگی به اختلاف طرفین در صلاحیت دادگاه مربوطه میباشد.

 

مصادیق دعاوی داوری

دعاوی مربوط به داوری گاها یکی از پیچیده ترین دعاوی است که نیازمند تسلط همه جانبه به قوانین مرتبط دارد.  مطالبی که فوقا تشریح گردید ،صرفا در بیان کلیات مربوط به داوری میباشد ، به شرح ذیل الذکر انواع دعاوی مربوط به حوزه داوری ،به تفکیک هر عنوان دعوای قابل طرح در محاکم دادگستری به همراه توضیحات پیرامون آن بیان میگردد.

امید است مراجعین با مطالعه مطالب بیان شده ، پاسخ بخشی از سوالات خود را دریافت نماید. توصیه میگردد قبل از درج هر شرط داوری در قراردادها یا تنظیم موافقتنامه مستقل مربوط به داوری و یا اقدام قضایی در خصوص دعاوی مربوط به داوری ، با بهترین وکیل دعاوی داوری تهران مشاوره لازم را اخذ نمایید، چرا که در هر حال پیش گیری بهتر از درمان است.