اختلافات کیفری به دعاوی اطلاق می‌شود که براساس قانون جرمی رخ داده باشد، و فرد با رجوع به مراجع قضایی مدعی آن باشد که به دلیل روی دادن جرم دچار ضرر و زیان شده و خواهان مجازات مرتکب جرم باشد.
انواع دعاوی کیفری
جرایم علیه اموال و حقوق مالی اشخاص
جرایم علیه حقوق معنوی اشخاص
جرایم منافی عفت و اخلاق عمومی
جرایم علیه امنیت داخلی یا خارجی
جرایم و تخلفات رانندگی
جرایم علیه حقوق و کیان خانواده
هتک حرمت منازل و املاک دیگران
جرایم علیه تمامیت جسمانی اشخاص
جرایم مربوط به مصرف مواد مخدر و مشروبات الکلی
سایر
براساس ماده 2 قانون مجازات اسلامی
هر رفتاری اعم از فعل یا ترک فعل که در قانون برای آن مجازات تعیین شده است جرم محسوب می‌شود. بنابراین، تفاوت اصلی بین دعاوی حقوقی و اختلافات دعاوی کیفری ، مسجل شدن وقوع یا ترک فعلی است که قانون برای آن مجازات درنظر گرفته است.
تفاوت‌های دعاوی حقوقی و کیفری
دعاوی کیفری در رابطه با فعلی است که دادگاه برای مرتکب آن مجازات تعیین کرده است، اما در دعاوی حقوقی دادگاه برای مرتکب مجازات تعیین نکرده و صرفا فرد را به انجام تکالیف قانونی خود ملزم می‌نماید.
طرح دعوای حقوقی می‌بایست حتما در ورقه مخصوصی به نام دادخواست انجام شود، اما اختلافات کیفری را میتوان در کاغذهای سفید معمولی نوشت.
طرح بدوی شکایت کیفری در دادسرا انجام شده و پس از تکمیل تحقیقات در کلانتری (و دادسرا) در دادگاه عمومی مطرح می‌شود. اما دعاوی حقوقی در دادگاه حقوقی و یا شورای حل اختلاف مطرح می‌گردند.
در اختلافات کیفری ، شکایت کننده شاکی و کسی که از او شکایت می‌شود، مشتکی عنه (متهم) و موضوع پرونده اتهام نامیده می‌شود. اما در دعاوی حقوقی به شکایت کننده خواهان و طرف مقابل خوانده و موضوع دعوی خواسته گفته می‌شود.
برای دعوت کردن متهم به دادگاه از احضاریه و برای دعوت کردن خوانده از اخطاریه استفاده می‌شود.
هزینه‌های دادسری دعاوی حقوقی و اختلافات کیفری با یکدیگر متفاوت است.
در اختلافات کیفری در صورت عدم توجه متهم به احضاریه در وقت قانونی، با حکم جلب به اجبار به دادگستری برده می‌شود، اما در دعاوی حقوقی دادگاه منتظر خوانده نمانده و ممکن است حکم به نفع خواهان صادر گردد
در دعاوی حقوقی با رضایت خواهان پرونده مختومه می‌گردد. اما اکثریت اختلافات کیفری با رضایت شاکی متوقف نمی‌گردد و جنبه عمومی جرم باقی است.
مراحل شکایت کیفری در دادسرا چیست
شکایت کیفری ابتدا در دادسرا مطرح می‌شود، یعنی باید شکوائیه خطاب به دادستان نوشته و مشتکی عنه (کسی که از او شکایت دارید) را با اسم و مشخصات و آدرس معین کنید و مشروح شکایت خود را بنویسید و مدارک و مستندات خود را به شكايت پیوست كنيد.نوشتن شکوائیه کيفري شیوه خاصی ندارد و مانند دعاوی حقوقی نیاز به فرم خاصی ندارد، اما خوب است شكايت نامه منظم و مرتب از حیث جمله بندی و خوانا باشد.
تفاوت شکايت کيفري و حقوقی
1- شکایت کیفری مربوط به عملی است که برای مرتکب آن، دادگاه مجازات تعیین می‌کند ولی برای دعوای حقوقی دادگاه مجازاتی درنظرنمی‌گیرد و فقط مرتکب عمل رابه دادن حقوق قانونی دیگران یا انجام تکالیفش ملزم می سازد.
2- شکایت کیفری را درهرکاغذی میتوان تنظيم و به مرجع قضایی برد، ولی شکایت حقوقی حتماٌ باید در كاغذ مخصوصی بنام دادخواست نوشته شود وگرنه مورد پذیرش قرار نمی‌گیرد .
3- شکایت کیفری را برای رسیدگی باید ابتداء به مرجعی بنام دادسرا برد و بعد از انجام تحقیقات در کلانتری و دادسرا، جهت رسیدگی به دادگاه فرستاده می‌شود. ولی دادخواست حقوقی باید به صورت مستقيم به دادگاه برده شود.
4- شکایت‌های کیفری را بدون استفاده از وکیل کیفری هم میتوان در دادگستری مطرح کرد، ولی اکثر شکایت‌های حقوقی باید توسط وکیل دادگستری مطرح شود.
5- برای مطرح کردن شکایت کیفری (از هر نوعی که باشد) فقط یک تمبر 2000 تومانی لازم است که در دادگستری برروی آن زده می‌شود، ولی برای طرح شکایت حقوقی، باید به تناسب ارزش مالی که راجع به آن دعوا مطرح شده یک ونیم در هزار تمبر باطل کرد.
6- پرونده بسیاری از شکایت‌های کیفری حتی با پس گرفتن شکایت از طرف شاکی هم بسته نمی شوند (مثل شکایت راجع به رشوه، قتل، زنا و.. ) اما شکایت‌های حقوقی با پس گرفتن دعوا از طرف شکایت کننده، خاتمه می‌یابند.
7- درشکایت های کیفری، به شکایت کننده شاکی گفته می‌شود و به طرف او متشاکی یا مشتکی عنه و یا متهم گفته می‌شود و به موضوع پرونده نیز اتهام می‌گویند. اما در شکایت‌های حقوقی، به شکایت کننده خواهان می‌گویند، به طرف او خوانده گفته می‌شود و به موضوع پرونده هم خواسته می‌گویند.
8- برای دعوت کردن طرف شکایت کیفری(متهم) به دادگاه برگه اي بنام احضاریه برای او فرستاده می‌شود ولی برای دعوت کردن طرف شکایت حقوقی(خوانده) از ورقه ای بنام اخطاریه استفاده می‌کند.
9- در شکایت کیفری، اگر متهم (مشتکی عنه)به احضاریه توجه نکند و در وقت تعیین شده خود را به مرجع قضایی معرفی نکند. او را جلب و به اجبار به دادگستری می‌برند ولی در شکایت‌های حقوقی اگرخوانده به موقع حاضر نشود، منتظر او نمی‌مانند و ممکن است حق را به خواهان بدهند.
10- دردعواهای کیفری بدون وکیل کیفری هم می‌شود به حکم دادگاه اعتراض و خواستار ارسال پرونده به دادگاه تجدید نظر شد ولی در دعواهای حقوقی فقط وکیل دادگستری باید به وسیله دادخواست تجید نظر درخواست تجید نظرخواهی کند.
مراحل رسیدگی به شکایت کیفری در دادسرا و دادگاه
رسیدگی قضائی در دادگستری چند مرحله دارد:
1) مرحله طرح شکایت وشروع تحقیقات
2) مرحله رسیدگی ابتدائی دادگاه اولیه(دادگاه بدوی)
3) مرحله رسیدگی تجدیدنظر در دادگاه تجدیدنظر
تنظیم شکوائیه و اقامه دعوی کیفری
1- داشتن اهلیت
در جرایمی که تعقیب آن منوط به شکایت شخص زیان دیده از جرم است، شخص باید اهلیت داشته باشد. اهلیت در قانون جمهوری اسلامی ایران داشتن سن لازم است که در دختران سن 9 سالگی و در پسران سن 15 سالگی تعيين شده است. اما معمولا رویه عملی دادگاه سن 18 سالگی است. در صورتی که فرد هنوز به سن لازم نرسیده باشد باید ولی یا قیم فرد نسبت به شکایت اقدام کند
2- شکایت شاکی
جرایمی هست که تنها با شکایت شاکی قابل پیگیری است و فاقد جنبه های عمومی هستند مانند جرایم افتراء، توهین و فحاشی و در این مسائل بلافاصله پس از تقدیم شکوائیه به دادسرا تعقیب و تحقیقات شروع می‌شود.
3- اعلام و اخبار ضابطين دادگستری
در جرایم عمومی و غیر قابل گذشت با اعلام و گزارش ضابطین دادگستری تعقیب جرایم را دنبال می‌کند .
قابل ذکر است که ضابطین قوه قضائیه در حال حاضر همان ماموران نیروی انتظامی هستند كه در این حال در برخی موارد نیروی مقاومت بسیج، سپاه پاسداران جمهوری اسلامی نیز به عنوان ضابطین دادگستری محسوب می‌شوند .
4- اظهار و اقرار متهم
5- جرایم مشهود
6- شکوائیه کيفري
شکوائیه را میتوان در کاغذ معمولی صادر کرد و نیاز به کاغذ خاصی ندارد.
نکات مهم تنظیم شکواییه در دادسرا
1- نام ، نام خانوادگی ، نام پدر و نشانی دقیق شاکی
2- موضوع شکایت با ذکر تاریخ و محل وقوع جرم ( تاریخ اعلام شکوائیه به داد سرا باید قید شود )
3- ذکر ضرر وزیان مالی که به مدعی وارد شده و قابل مطالبه است.
4- مشخصات و نشانی مشتکی عنه (متهم) یا مظنون
5- ادله و اسامی و مشخصات و نشانی شهود و مطلعین
پس از طی موارد فوق و تکمیل شکوائیه ، شاکی بایدامضاء کند و به دادسرا یا دادگاه مربوطه ارائه کند و دادسرا یا دادگاه با برسی دستورات لازم را جهت پی گیری به ضابطین قضائی اعلام می‌کند.
شروع تحقیقات شکايت کيفري در دادسرا
شروع تحقیقات باشنیدن شکایت شاکی است یعنی قاضی دادسرا باید بداند شما از چه کسی شکایت دارید و دلایل شکایت شما چیست ارائه دلیل بسیارمهم است وجود دلیل محکم راه رسیدگی را هموار می‌کند و پرونده درمسیرتحقیقات پیچیده نمی‌افتد و زودتربه نتیجه می‌رسد.
باوجود دلیل قاضی می‌تواند قرار مناسبی برای متهم صادر کند و پس از گرفتن دفاعیات او سریعا نظرخود را بدهد، اما گاهی شاکی دلیل کافی ندارد و یک سری قرینه‌هائی ارائه می‌دهد که قاضی باید آنها راارزیابی کند و اگرآن را کافی ندید ودر عین حال ظن به مجرمیت متهم دارد تحقیقات بیشتری را ازضابطین قضائی می‌خواهد و دستورات لازم را درمورد کیفیت تحقیق به آنها می‌دهد.
شاکی می‌تواند مواردی را که برای احراز مجرمیت متهم ضروری می‌داند به قاضی اعلام کند تادرصورت لزوم انجام شود ولی اگرقاضی ظن به مجرمیت متهم نداشت قرارمنع تعقیب متهم را صادر میکنداین قرار قابل اعتراض در دادگاه خواهد بود.
بدون دیدگاه